O Aϊ-Δημήτρης ο Φαμελιάρης

Οι δύο αγίοι μάλωναν ο αϊ-Γιώργης κι ο αϊ-Δημήτρης:

- Αϊ Γιώργη, Γιώργη Βούλγαρε και σκορποφαμελίτη, 

εγώ μαζώνω φαμιλιές κι εσύ μου τις σκορπίζεις.

Από την εποχή ακόμα της Τουρκοκρατίας, παρουσιάζεται έντονο το φαινόμενο του αποδημητισμού των νεοελλήνων.

Φυσικά οι κυρίαρχοι λόγοι είναι οικονομικοί αλλά και επαγγελματικοί. Πολλοί ήταν εκείνοι από ορεινές κυρίως αλλά και άγονες περιοχές που άφηναν την πατρίδα τους και πήγαιναν σ’ άλλα μέρη προκειμένου ν’ αναζητήσουν καλύτερη τύχη. Ολα αυτά αποτυπώνονται σε διάφορα τραγούδια και ιδιαίτερα στα τραγούδια “της ξενιτειάς”. Ενα τέτοιο τραγούδι είναι αυτό που ακολουθεί, μέσα από το οποίο φαίνεται και η αντιπαράθεση του ... Αη Δημήτρη με τον Αη Γιώργη.



Βέβαια πάντοτε μετά τη γιορτή του Αη Γιώργη οι τεχνίτες, οι τσομπάνηδες, οι ναυτικοί, άφηναν τις οικογένειές τους και πήγαιναν να εργασθούν ή ανέβαιναν οι βοσκοί στα βουνά, αφού ο καιρός ήταν κατάλληλος.

“Οι δύο αγίοι μάλωναν ο αϊ-Γιώργης κι ο αϊ-Δημήτρης:

- Αϊ Γιώργη, Γιώργη Βούλγαρε και σκορποφαμελίτη, 

εγώ μαζώνω φαμιλιές κι εσύ μου τις σκορπίζεις.

Μαζώνω μάνες με παιδιά, γυναίκες με τους άντρες,

μαζώνω και τ’ αντρόγυνα τα πολυαγαπημένα.

Μαζώνω και μια μικρόνυφη, μικρή ‘ ρραβωνιασμένη,

πόχει τα τέλια στα μαλλιά, τα νύχια τα βαμμένα.

- Εγώ φέρνω την άνοιξη κι εσύ μου τη στεγνώνεις.

- Εγώ φέρνω τα πρόβατα κι εσύ τα ξεδιαγ’μίζεις 

- Εγώ φέρνω τσοπάνηδες λαλώντας τις φλογέρες”.

Γι αυτό και ο άγιος Γεώργιος, στο μάλωμά του, στο τραγούδι, με τον εξίσου δημοφιλή άγιο Δημήτριο χαρακτηρίζεται σκορποφαμελίτης και, υβριστικά, Βούλγαρος.



Το τραγούδι αυτό σε πολλές αποδημητικές περιοχές έπαιρνε διάφορες παραλλαγές όπως στα μαστροχώρια του Πηλίου, στην Ηπειρο, και γενικά σε διάφορες ορεινές περιοχές της χώρας μας, οι οποίες έχουν να επιδείξουν ξακουστούς μαστόρους και καλφάδες.



Ο δημοτικός ποιητής, για να εκφράσει τα έντονα συναισθήματά του για το μεγάλο και συχνά δραματικό για τους κατοίκους πολλών περιοχών ζήτημα της ξενιτιάς, και προκειμένου να ενσαρκώνει τις δύο φάσεις της, την αναχώρηση - αποχωρισμό και την επάνοδο -επανασύνδεση των ξενιτεμένων με τους οικείους τους, δεν αναζήτησε τους ήρωές του στη χορεία των κοινών ανθρώπων, αλλά παρουσιάζει τους δύο αγίους να εκπροσωπούν τις δύο εποχές του έτους που συνδέονται, ως αναχώρηση και ως επάνοδος, με τα ταξίδια στην “πικρή” ξενιτιά. 



Ο Αγιος Δημήτριος υπερηφανεύεται, διότι μαζεύει τις φαμελιές, επαναφέροντας στην οικογενειακή εστία όλα τα μέλη τους. Γίνεται ο προστάτης των ξενιτεμένων, που στα τέλη Οκτωβρίου, γύρω στη γιορτή του, αρχίζουν το πολυπόθητο ταξίδι τής επιστροφής. 



Οι συγγενείς των ξενιτεμένων συχνά προσεύχονται στο εικόνισμά του όσο διαρκεί η αποδημία, για να φέρει πίσω στη γιορτή του τα αγαπημένα πρόσωπα, υγιή και “καζαντισμένα”. 



Τον Οκτώβρη δεν επέστρεφαν μόνο οι κτίστες με τους βοηθούς τους, επέστρεφαν και οι υλοτόμοι, οι καρβουνιάρηδες, οι αγγειοπλάστες και οι κεραμοποιοί (αυτοί επέστρεφαν πρώτοι απ’ όλους, με τις πρώτες βροχές του Σεπτέμβρη), οι βαρελοποιοί, οι χαλκουργοί, οι πλανώδιοι φωτογράφοι και άλλοι. Φυσικά οι τσομπάνηδες, που μετέβαιναν από τα βουνά και ξεκαλοκαιρινά, στον κάμπο και στα χειμαδιά.



Πάμπολλα βέβαια και τα έθιμα κατά την επιστροφή των ξενιτεμένων από τους μακρινούς τόπους και από τις ξένες χώρες. Μπαίνοντας στο χωριό έδιναν στα παιδιά διάφορα καλούδια π.χ. καραμέλες, στραγάλια, γλιφιτζούρια και άλλες παιδικές λιχουδιές... κι εκείνα έτρεψαν πρώτα απ’ όλους στο σπίτι του ξενιτεμένου για ν’ αναγγείλουν τον ερχομό στους οικείους του. Εχουμε τα λεγόμενα “συχαρίκια”, χρήματα δηλαδή ως ανταμοιβή στα παιδιά από τους συγγενείς!



Ελλάδα του 2012. Η χώρα μας αδυνατεί να συγκρατήσει το “βαρύ” πυροβολικό της, τους νέους της. Παρακολουθεί αμήχανα τα βήματά τους και τους κατευοδώνει σ’ άλλες μακρινές πολιτείες. Νέοι άνθρωποι, επιστήμονες, με οράματα και ιδέες, με δίψα για διάκριση, μορφώνονται, απογοητεύονται και μας εγκαταλείπουν.



Την περασμένη χρονιά 48.811 νέοι Ελληνες έστειλαν βιογραφικά σημειώματα στην ευρωπαϊκή διαδικτυακή πύλη αναζήτησης εργασίας Europass, ζητώντας εξάσκηση ή εργασιακή εμπειρία στο εξωτερικό.



Η χώρα μας βρίσκεται στις πρώτες θέσεις της συγκεκριμένης κατάταξης και ο αριθμός κρίνεται ιδιαίτερα υψηλός, αν συγκρίνει κανείς τον πληθυσμό της Ελλάδας με τον αντίστοιχο της Ιταλίας, της Ισπανίας ή της Γαλλίας, που προηγούνται σε απόλυτο αριθμό αιτήσεων. Ακόμη κι αν η Ελλάδα ήταν πάντοτε μια πλούσια πηγή στελέχωσης εταιρειών ή πανεπιστημίων και οι Ελληνες επιστήμονες αλλά και οι εργάτες διέπρεπαν στην εργασία τους, είναι τέτοια η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας που η τάση φυγής των νέων δεν μπορεί παρά να προκαλεί απογοήτευση.



Δεν ξέρω με τι τρόπο θα υπάρξει από τη μεριά της πολιτείας ειδική μέριμνα για τους νέους στην Ελλάδα. Πώς η ίδια θα τους ενισχύσει και θα τους ενθαρρύνει, ώστε να μην εδραιωθεί σ’ αυτούς το αίσθημα της απόγνωσης και της αβεβαιότητας.



Δεν είναι όμως μόνο οι νέοι επιστήμονες. Είναι και πολλοί άλλοι άνθρωποι που θέλουν να εργαστούν, που θέλουν να ζήσουν τις οικογένειές τους που η χώρα μας δεν τους δίνει αυτό το δικαίωμα. Ετσι και αυτοί οι άνθρωποι καταφεύγουν στην ξενιτιά προκειμένου να κερδίσουν τη ζωή τους, προσδοκώντας εκείνη να τους λύσει το οικονομικό τους πρόβλημα.



Ανέκαθεν τα βάσανα του ξενιτεμένου έγιναν εθνικό τραγούδι για τους Ελληνες και η ξενιτιά δεν έπαψε να γεννά καημούς αλλά και να φτιάχνει τραγούδια. Μαρασμός, λύπη, κρυφά δάκρυα, αναστεναγμοί αλλά και η ελπίδα του ξενιτεμένου να γυρίσει στην γλυκιά του πατρίδα, κοντά στα αγαπημένα του πρόσωπα. Τότε η χαρά είναι μοναδική και εκείνη η ώρα είναι πραγματικά ευλογημένη!



Μόλις επέστρεφε ο ξενιτεμένος, συνήθως την πρώτη Κυριακή, έπρεπε με την οικογένειά του να πάει στην εκκλησία. Ν’ ανάψει μια λαμπάδα σαν το μπόι του και ν’ ευχαριστήσει τον Θεό που επέστρεψε υγιής και “καζαντισμένος”. Ακόμα να τον ευχαριστήσει για την υγεία των μελών της οικογένειάς του. Κατά την απουσία του, αν είχε χαθεί κάποιο συγγενικό του πρόσωπο, έπρεπε να πάει στο νεκροταφείο, ν’ ανάψει κερί στον τάφο του και να κάνει τρισάγιο.



Ετσι, ταξιδιώτες και ξενιτεμένοι, ιδίως όσοι είχαν επαγγέλματα που η εξάσκησή τους ήταν δύσκολη ή αδύνατη το χειμώνα, επέστρεφαν στις εστίες τους από τον Οκτώβρη - κυρίως από το σημαντικό για τον αγροτικό χώρο χρονικό όριο της γιορτής του Αγίου Δημητρίου. Τον χειμώνα θα απολάμβαναν μαζί με τις οικογένειές τους τους καρπούς των κόπων τής αποδημίας τους.

Του Δημήτρη Χ. Σάββα

patris.gr