Γιατί και από πότε τρώμε μπακαλιάρο του Ευαγγελισμού;

Ως γαστρονομικό έθιμο για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου έχει καθιερωθεί  ο μπακαλιάρος με σκορδαλιά – είναι  δηλαδή το «πιάτο» της ημέρας- αν και υπάρχουν και συνταγές διαφορετικές .



Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής, η Εκκλησία επέτρεπε στους πιστούς να φάνε ψάρι μόνο δύο φορές, του Ευαγγελισμού και την Κυριακή των Βαΐων.



Για ποιον λόγο όμως η παράδοση επέλεξε αυτό το ψάρι;



Με εξαίρεση τα νησιά, όπου το φρέσκο ψάρι υπήρχε κάθε μέρα σχεδόν διαθέσιμο, οπουδήποτε αλλού στην Ελλάδα -ορεινές και τις απομακρυσμένες περιοχές της Ελλάδας που ήταν άλλωστε και οι πιο φτωχές – ο παστός μπακαλιάρος εκείνες τις εποχές αποτέλεσε την εύκολη λύση.



Και αυτό καθώς ήταν πιο εύκολο να τον προμηθευτεί κανείς  φτηνά ως παστό προϊόν και επιπλέον, μπορούσε να διατηρηθεί εκτός ψυγείου, άρα ήταν και ασφαλές από πλευράς  υγιεινής..



Είτε έβρεχε είτε ο καιρός εμπόδιζε το ψάρεμα, οι πιστοί ήξεραν ότι θα βρουν παστό μπακαλιάρο ακόμη και στα μικρά μπακάλικα.

Εκτός από τηγανητό σε άλλες περιοχές  έχουν μια  πολύ νόστιμη συνταγή, η οποία ξεφεύγει από το συνηθισμένο πιάτο, είναι αυτή του κοκκινιστού μπακαλιάρου με λίγα χόρτα  και μπορεί να συνδυαστεί φυσικά με σκορδαλιά.



 Η ιστορία του μπακαλιάρου ξεκινάει με την εποχή των Βίκινγκς, όπου πρωτοεμφανίστηκε σαν εμπορικό προϊόν περί το 800 μ.Χ. Μάλιστα, λέγεται ότι κυνηγώντας βακαλάους, οι Βίκινγκς ανακάλυψαν κατά λάθος το «νέο κόσμο».



Πρώτοι τον πάστωσαν οι Βάσκοι, που ξεκίνησαν το εμπόριο του μπακαλιάρου από το Μεσαίωνα και τον ονόμασαν «ψάρι του βουνού», ενώ στη χώρα μας, ήρθε τον 15ο αιώνα και στο ελληνικό τραπέζι μπήκε , όπως είπαμε,μέσω της σαρακοστιανής νηστείας.

Ιστορικά, εκείνοι που έστελναν στην Ελλάδα μεγάλες ποσότητες μπακαλιάρου ήταν οι Άγγλοι, οι οποίοι τον αντάλλασσαν με σταφίδες.

www.tsardaki.gr

Θυμάρι: Και η κουζίνα μύρισε βουνό!!!

Το φυτό με τις περισσότερες θεραπευτικές ιδιότητες

Για την προέλευση της ονομασίας του φαίνεται να υπάρχουν πολλές απόψεις. 

Σύμφωνα με μια εκδοχή προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «θύω», που σημαίνει, μεταξύ άλλων, και «ευωδιάζω». 

Το θυμάρι είναι γνωστό ως το φυτό με τις περισσότερες θεραπευτικές ιδιότητες, αποτελεί όμως και ένα από τα πιο σημαντικά βότανα στις κουζίνες των σεφ και φυσικά η χρήση του μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα «ευεργετική» και στη δική σας. Βάλτε τη δυνατή, ελαφρώς καυστική και πλούσια γεύση του ακόμα και στα πιο συνηθισμένα πιάτα σας και δείτε τη διαφορά. 

Το φυτό 

Το θυμάρι ή thymus vulgaris ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών (Labiatae). Είναι ένας χαμηλός, εξαιρετικά ανθεκτικός θάμνος, με μοβ άνθη στις κορυφές των κλαδιών και θαυμάσιο άρωμα. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι και τις αρχές του φθινοπώρου και το συναντάμε σε χώρες της Μεσογείου, της Ασίας και στη Βόρεια Αμερική. Τα ξεραμένα φύλλα του έχουν πράσινο λαδί χρώμα και όταν θρυμματιστούν, αναδίδουν το άρωμά τους. Σε άγονα μέρη στην Ελλάδα, θα βρείτε πολλά είδη θυμαριού, ενώ υπάρχουν και καλλωπιστικές ποικιλίες που καλλιεργούνται σε κήπους.

Ένα φυτό... θησαυρός

Το θυμάρι έχει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες, γνωστές ήδη από τα χρόνια των αρχαίων Ελλήνων και Αιγυπτίων. Έχει ισχυρή αντιμικροβιακή και αντισηπτική δράση, που οφείλεται στη θυμόλη, την οποία περιέχει το αιθέριο έλαιό του και συνήθως χρησιμοποιείται για την απολύμανση πληγών. Ωστόσο, λίγες σταγόνες από το βάμμα του σε νερό είναι αρκετές για να καθαρίσουν το σπίτι σας, αφήνοντας ένα ευχάριστο άρωμα. Τονώνει το ανοσοποιητικό, είναι αποχρεμπτικό, κατευνάζει το βήχα και τη βρογχίτιδα και θεωρείται εξαιρετικά αποτελεσματικό σε περιπτώσεις γρίπης. Χρησιμοποιείται επίσης για την αντιμετώπιση της δυσπεψίας και της διάρροιας, αλλά και του πονόδοντου. Είναι θερμαντικό και με το λάδι ή το βάμμα του μπορείτε να κάνετε εντριβές, που ανακουφίζουν από μυϊκούς και ρευματικούς πόνους. Συνιστάται ακόμα και ως καταπραϋντικό σε περιπτώσεις άγχους. 

Βάλτε το στην κουζίνα σας 

Το πιο γνωστό προϊόν από θυμάρι είναι το εξαιρετικής ποιότητας θυμαρίσιο μέλι, ενώ αποτελεί και ένα από τα βότανα που χρησιμοποιούνται για τον αρωματισμό του λικέρ Βενεδικτίνη. Στη μαγειρική χρησιμοποιείται για να αρωματίσει ψάρια, κρεατικά (συνδυάζεται άριστα με κυνήγι και λουκάνικα), σάλτσες (ιδίως ντομάτας) και τυριά (ιδίως κρεμώδη). Αλλάζει ευχάριστα τη γεύση και το άρωμα στα φασολάκια και τον αρακά και μπορείτε να προσθέσετε τα ψιλοκομμένα φύλλα του στο στιφάδο και σε σούπες. Μπορείτε ακόμα να το χρησιμοποιήσετε για να δώσετε μια διαφορετική νότα σε κάθε είδους γέμιση, στα αυγά, στο βούτυρο και φυσικά στις ξιδάτες ελιές. Ρίξτε, τέλος, λίγο πάνω στα λαχανικά, τις σαλάτες και τα ζυμαρικά σας. Φτιάξτε νόστιμες μαρινάδες και αρωματικό λάδι για τις σαλάτες και τα φαγητά σας (σε 1 λίτρο ελαιόλαδο βάζετε 3 κουταλιές θυμάρι. Αφήνετε το μπουκάλι σε δροσερό και σκοτεινό μέρος για 20 ημέρες και μετά το σουρώνετε με ένα τουλουπάνι). Τολμήστε, τέλος, να το βάλετε και στα γλυκά σας. 

Φρέσκο ή ξερό; 

Τις περισσότερες φορές χρησιμοποιείται ξερό ως καρύκευμα, καθώς το φρέσκο, αν και έχει πιο πλούσια γεύση, είναι λιγότερο πρακτικό και έχει μικρή διάρκεια ζωής (περίπου 1 εβδομάδα). Το τελευταίο θα το βρείτε σε κλωνάρια και μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε είτε ολόκληρα είτε μόνο τα φύλλα τους. Φυσικά μπορείτε να αντικαταστήσετε το ένα με το άλλο, αρκεί να θυμάστε ότι οι ποσότητες που πρέπει να χρησιμοποιήσετε είναι διαφορετικές. Έτσι, η αναλογία αποξηραμένου και φρέσκου θυμαριού είναι 1 προς 3, δηλαδή το 1 κουταλάκι αποξηραμένο θυμάρι αντιστοιχεί σε 3 κουταλάκια φρέσκο, ενώ αν έχετε στα ντουλάπια σας σκόνη, βάζετε ακόμα μικρότερη ποσότητα. 

Αν μαζεύετε θυμάρι και άλλα βότανα

Όταν μαζεύετε θυμάρι από την εξοχή, πρέπει να είστε προσεκτικοί ώστε να μην το ξεριζώνετε. Κόβετε τα κλαδάκια με ψαλίδι ή μαχαίρι, για να μην καταστρέψετε το φυτό και να μπορέσει να ξανανθίσει.
proionta-tis-fisis

www.tsardaki.gr

Ακύρωση Αποκριάτικων εκδηλώσεων

Ο Σύνδεσμος Λαγκιωτών '' Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ''

ενημερώνει ότι:

Λόγω του τραγικού συμβάντος της απώλειας του συγχωριανού μας ανθγού

 Δημήτρη Κώτσια,

ΑΚΥΡΩΝΕΙ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

που παραδοσιακά λάμβαναν χώρα κάθε χρόνο.

Απόκριες στη Λάγκα - Το έθιμο του Χάσκα

Μ ε την έναρξη του Τριωδίου η εκκλησία προετοιμάζει το χριστιανό για τη Μεγάλη Σαρακοστή, προ του Αγίου Πάσχα.



Στο χωριό μας, στις Απόκριες δεν γίνονταν καρναβαλικές εκδηλώσεις ούτε και γιορτάζονταν, όπως καθιερώθηκαν σήμερα  τα κούλουμα και η Καθαρή Δευτέρα.

Αετους και μεις πετούσαμε και μάλιστα χωρίς προβληματισμούς, όπως συμβαίνει σήμερα με το μπλέξιμο σε τηλεφωνικές ή ηλεκτρικές γραμμές της ΔΕΗ.



Φωτιές ανάβαμε, φωτιές μεγάλες να κάψουμε το διάβολο, ώστε ανενόχλητοι από πειρασμούς να φτάσουμε με προσευχή και νηστεία στο Άγιο Πάσχα.



Οι φωτιές (χαραμποτζούνες) στήνονταν σε τρία κυρίως επιλεγμένα εκ των προτέρων σημεία, όσες και οι γειτονιές του χωριού.

Κλαδιά και βάτα συγκεντρώνονταν άφθονα από τους νέους της γειτονιάς. Μια δικαιολογημένη απ όλους προσπάθεια ήταν η φωτιά της γειτονιάς τους να ξεχωρίσει σε όγκο και ύψος. Για το λόγο αυτό και η προσπάθεια συγκέντρωσης βάτων κρατούσε κάοιες μέρες.



Πολλές φορές για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, κάποιοι νέοι, προφανώς τολμηροί, αποτολμούσαν αφαίρεση βάτων από αντίπαλες γειτονιές.

Η τακτική αυτή ήταν γνωστή, γι αυτί και πάντα υπήρχαν φύλακες. Ήταν ένα είδος παιδιάς που σηματοδοτούσε τη στρατηγική ικανότητα αρπαγής αφ΄ενός και την έλλειψη ικανότητας να διαφυλάξουν την περιουσία τους οι αντίπαλοι.



Στο κέντρο της φωτιάς στήνονταν ένας πανύψηλος κορμός δέντρου και γύρω του κλαδιά.



Τις προχωρημένες απογευματινες ώρες ανάβονταν οι φωτιές.

Προσπάθεια όλων ήταν να μη γίνει ταυτόχρονο άναμα όλων.



Επιθυμία, θέληση όλων, ήταν να βρεθούν όσο το συνατόν περισσότεροι κάτοικοι στο άναμα, για να συμετάσχουν όλοι μαζί στο χορό και τα τραγούδια που στήνονταν γύρο από τη φωτιά.



Πολλά τα σκωπτικά τραγούδια που λέγονταν. Μεταφέρω κάποια από αυτά:

Πως στουμπίζουν το πιπέρι οι διαβόλοι καλογέροι

Με τον κώλο το στουμπίζουν και το διπλοκοσκινίζουν

Και ένα σωρό άλλα  ανεπίτρεπτα για τον γράφοντα να αναφερθούν.

Οι γιαγιάδες που παρακολουθούσαν την εκδήλωση συνεχώς διαμαρτύρονταν για τις ντροπές αυτές και συνεχώς στόλιζαν τους εκτρεπομένους μ΄ένα σωρό κοσμητικά επίθετα όπως γαϊδούρια κλπ.

Όταν πια είχε καεί και το τελευταίο τεμάχιο του στύλου ακολουθούσαν ευχές και όλοι αποχωρούσαν για τα σπίτια τους.

Το βράδυ ακολουθούσε συγκέντρωση στο σπίτι όπου έμεναν οι γέροι γονείς.

Εκεί στρώνονταν τραπέζι με φαγητά, των οποίων κυρίαρχο προϊόν ήταν το γάλα. Γαλατόπιτες, γιαούρτια, τυριά κλπ.

Μετά το φαγητό ακολουθούσε το παιχνίδι του Χάσκα.

Ο Χάσκας ήταν ένα παιχνίδι, το οποίο δυστυχώς κι αυτό, όπως και τόσα άλλα έχουν λησμονηθεί.

Η τηλεόραση και η αφθονία τόσων παιχνιδιών που κυκλοφορούν, έχει αποβάλει πολλά από τα πατροπαράδοτα έθιμα.

Το παιχνίδι του Χάσκα κρατούσε ώρα πολύ. Όταν πια ανακηρύσσονταν ο νικητής και επειδή η ώρα ήταν πια προχωρημένη, αποχωρούσαν, αφού πρώτα φιλούσαν το χέρι των πρεσβυτέρων, ζητώντας τους συγχρόνως και συγχώρεση για κάποια ανυπακοή.

Την επομένη, Καθαρά Δευτέρα, από τις πρώτες πρωινές ώρες άρχιζε η σχολαστική καθαριότητα της κουζίνας και όλων των υπαρχόντων σ΄αυτήν σκευών.

Ήταν τόσο σχολαστική αυτή η καθαριότητα, ώστε πολλές φορές υπερέβαινε τα εσκεμμένα.

Νερό βραστό και στάχτη ήταν το υλικό που χρησιμοποιούσαν αντί των σημερινών.

Στο τραπέζι πια τη θέση έχουν όλα τα νηστίσιμα.

Μια νηστεία που θα συνεχιστεί μέχρι και την Ανάσταση.

Και κανείς δεν διαμαρτύρονταν και ούτε ποτέ κάποιος παρέβηκε αυτές τις εντολές.

Την περίοδο αυτή  δεν τελούνταν διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως αρραβώνες  και οποιαδήποτε άλλη εκδήλωση που απαιτούσε γλέντια και χορούς.

Από το βιβλίο του Σωτήρη Γ.Καλύβα
''Από τον ένδοξο Βράχο του Σουλίου στη Λάγκα. Ένα ταξίδι στο χρόνο''

Τα παιχνίδια στη Λάγκα

Παίζαμε και μεις στην παιδική μας ηλικία......



Παίζαμε πολλά παιχνίδια, περισσότερα των οποίων απαιτούσαν μυϊκή δύναμη, ταχύτητα και εφευρετικότητα.



Το σύνολο των παιχνιδιών ήταν ομαδικά.



Πολυσύνθετα παιχνίδια όπως τα σημερινά δεν υπήρχαν. Όλα ήταν απλά και φτιαγμένα από τα παιδικά χέρια, γι αυτό και η απώλειά τους δεν ενοχλούσε και ούτε υπολογιζόταν. Υλικά υπήρχαν άφθονα και η αντικατάστασή τους ήταν σύντομη και ανέξοδη.



Ένα ξύλο 80 περίπου εκατοστών και ένα άλλο 20 περίπου εκατοστών, αποτελούσαν εξαρτήματα του γνωστού παιχνιδιού η κλέντζα.



Μια σειρά από μικρές επίπεδες πέτρες και κάποιες πιο μεγάλες για τους παίκτες, ήταν αρκετά για να αρχίσει το παιχνίδι, με το όνομα τα ... σκατούλια!



Ένα μαντήλι μόνο απαιτούνταν για το γνωστό παιχνίδι τα σκλαβάκια, αφού εκ των προτέρων τα δρώμενα πρόσωπα χωρίζονταν σε δυό ομάδες.



Το κυνηγητό, οι κλέφτες και αμαρτωλοί,  ο χιονοπόλεμος και ο  πετροπόλεμος ήταν τα παιχνίδια που τη νίκη χάριζαν η δύναμη και η ταχύτητα των μελών.



Τ αλώνια και η αυλή του Αγίου Νικολάου (σημερινού σχολείου) ήταν οι χώροι, όπου συγκέντρωναν τον μεγαλύτερο όγκο των παιχνιδιών.



Ο χιονοπόλεμος και ο πετροπόλεμος γίνονταν πάντα μεταξύ παιδιών των δύο μαχαλάδων (πάνου και κάτου). Διαχωριστική γραμμή ο εγκάρσιος δρόμος.

Οι περιποιήσεις των τραυματιών  γίνονταν μόνο με το πλύσιμο των πληγών με καθαρό νερό. Η θεραπεία  τέλεια...!

Οι δύο αρχηγοί ήταν εκείνοι που έδιναν το σύνθημα της λήξης και όλα τελείωναν όμορφα κι αγαπημένα. Ουδεμία αντιπαλότητα πια.



Και επιτραπέζια, αν μπορούμε να τους δώσουμε αυτόν τον χαρακτηρισμό, γιατί κάθε άλλο παρά επιτραπέζια ήταν τα παιχνίδια μας, αφού έλειπαν τραπέζια, καρέκλες που αποτελούν στοιχεία του παιχνιδιου αυτού.

Μια επίπεδη πλάκα, ένα καθαρό τμήμα από το αλώνι, μια πλάκα (ήταν το πρόχειρο τετράδιό μας) πάνω στ αντικείμενα αυτά σχηματίζαμε την τριώτα, την τεσσάρα ή την εννιάρα....

Ένα κομμάτι κεραμίδι ήταν το πιο κατάλληλο, σημερινό μολύβι, για να χαράξουμε τις απαιτούμενες γραμμές.

Στα σημεία όπου συναντιόνταν οι κάθετες με τις οριζόντιες γραμμές, ο παίκτης (μόνο δύο ήταν οι παίκτες) τοποθετουσε κάποια διακριτικά στοιχεία. Συνήθως κουμπιά, γι αυτό και οιμητέρες μας πάντα παρατηρήσεις μας έκαναν για τα κουμπιά που έλειπαν από τα ρούχα μας.

Τα δύο πρώτα παιχνίδια της τριώτας και της τεσσάρας ήταν προσιτά στο σύνολο  σχεδόν των παικτών. Η εννιάρα απαιτούσε υπολογισμούς όχι μόνον  για την κίνηση των ιδίων, αλλά και των αντιπάλων.

Προσπάθεια κάθε παίκτη ήταν η αφαίρεση αντικειμένων από τον αντίπαλο γι αυτό και πάντα καλύπτονταν τα σημεία που ήταν δυνατή μια γραμμή με τρία σημεία.

Η εννιάρα κατά την άποψή μου αποτελεί τον πρωτοπόρο του σκακιού. Βέβαια στην εννιάρα δεν υπήρχαν βασιλιάδες και άλογα ή ματ και άλλα στοιχεία του σκακιού.



Άλλο παιχνίδι ήταν το ποδόσφαιρο. Το παιχνίδι που συνάρπαζε και συναρπάζει κάθε παιδί. Βέβαια το ποδόσφαιρο παιζόταν τότε χωρίς όρους και περιορισμούς σε φάουλ κλπ και δεν είχαμε τις όμορφες χρωματιτές μπάλες που κυκλοφορούν σήμερα. 

Οι μπάλες μας αποτελούνταν από κουρέλια ή τεμάχια αυτών τα οποία καλύπτονταν από ένα πιο μεγάλο για να συγκρατεί τα μικρά τεμάχια. Ποτέ μια μπάλα αυτής της τεχνολογίας δεν ήταν ικανή να φτάσει μέχρι το τέλος, γιατί διαλύονταν  εκ των εξ΄ων συνετέθη.



Τα βράδια και ιδιαίτερα τις μεγάλες νύχτες του χειμώνα, παίζαμε τα γνωστά μαντέματα.

Π.χ. που είναι ένα ανδρόινο, ένα πετεινάρι και μια πούλκα (ανδρόινο το ζευγάρι - πετεινάρι το αγόρι - πούλκα το κορίτσι).

Για να πετύχεις το μάντεμα, θα έπρεπε ο αντίπαλος να γνωρίζει όλες τις οικογένειες του χωριού. Να ήταν κοντολογίς ένας ληξίαρχος του χωριού.

Πολλές φορές όμως επειδή ο κύκλος του χωριού ήταν στενός, για όλους η οικογενειακή κατάσταση ήταν συνήθως γνωστή και έτσι σπάνα η τιμωρία και η επιβάρυνση με κάποια τιμωρία.



Ο κύκλος των παιχνιδιών δεν περιοριζόταν μόνο σε όσα πιο πάνω αναφέρθηκαν αλλά συνηθίζονταν κι άλλα, όπως το κρυφτό, η γουμούρα, το κυνήγι των πυγολαμπίδων, το σχοινάκι και τόσα άλλα.



Από το βιβλίο του Σωτήρη Γ.Καλύβα

''Από τον ένδοξο Βράχο του Σουλίου στη Λάγκα. Ένα ταξίδι στο χρόνο''

Δημήτρη, καλό ταξίδι.....

Συγγενείς, φίλοι και συνάδελφοι συνοδεύσαμε σήμερα στην τελευταία του κατοικία τον αδικοχαμένο συγχωριανό μας ανθυπολοχαγό Δημήτρη Κώτσια, ο οποίος σκοτώθηκε χθες από οβίδα που εξεράγη στο πεδίο βολής  Ψηλός Στάλος στον Έβρο, εν ώρα καθήκοντος.

Λαγκιώτικο Γλωσσάρι (Ζ, Η, Θ, Ι, Κ)

Από το βιβλίο του Παν. Αθ. Ριζόπουλου ''Οι Ρίζες μας''





Ζ 

ζαβός: παλαβός, τρελλός

ζάει: ζει

 ζαλίκι: φορτίο στην πλάτη
ζαλωμένος: (ζαλώνω) φορτωμένος στην πλάτη
ζαμαναριά: χοντρή

ζαμπραχιάρης: αρρωστιάρης

ζαχιρέ: αποθήκη ζωοτροφών για τον χειμώνα

ζερβός: αριστερός

ζηλαβός: σκληρός

ζιάμπακας: βάτραχος

ζιαμπί: σίδερο, ασφάλεια πόρτας

ζιάσκας: νάνος

ζιουρίζομαι: δυσκολεύομαι

ζιούσκα: πρήξιμο, όγκος 

ζοντόβουλο: στραβόξυλο, ανάποδο

ζουλάπι: αγρίμι

ζουπάει: πατάει

ζουρλάθηκε: τρελλάθηκε



 Η

 ημείς: εμείς

ησύ: εσύ










 Θ 



θέρμη: πυρετός

θιαμένω: θαυμάζω



 Ι 

ιδιάζω: αραδιάζω, κλωστιές για τον αργαλειό 

ιλιάτσι: γιατρικό, γιατροσόφι 

ιμπρέτ: απελπίζομαι

ισνάφι: παρέα στην εργασία,ομάδα ίδιων επαγγελμάτων 

ιτς: τίποτε

Κ 

καγκέλια: δρόμος σε πλαγιά, ζιγκ ζαγκ
καδί: ξύλινο δοχείο, όπου αλατίζουν το κρέας ή κάνουν αρμιά

καζάντσε: (καζαντώ) πλούτισε, έβγαλε χρήματα

καΐπιοσε: έκρυψε, εξαφάνισε 

κάκιωσε: (κακιώνω) θύμωσε

κακάρωσε: (κακαρώνω) νεκρώθηκε, τελείωσε

 κακάβι & κακαβούλι: μικρό δοχείο μπακιρένιο που χρησιμοποιούσαν στη στάνη για το γάλα -μικρό και μεγάλο
καναγκιουρίσιο: παλιού καιρού

κανέστρα: μαλάθα

κανίσκι: δώρο του γάμου

καρδάρι: δοχείο ξύλινο για άρμεγμα 

καρσί: απέναντι

καρυά: καρυδιά

κάσια: μακάλο, αλευριά

κατασταλαή: στάχτη από ξύλα με νερό βρασμένο για πλύσιμο ρούχων 

κατσλάκης: κλέφτης

κατώι: υπόγειο

κάψα: η πολύ ζέστη το καλοκαίρι
καψάλτσε: έφυγε, πίσω από το βουνό
καψούραβο: το χωράφι σε πλαγιά, το αδύνατο

κιβούρι: μνήμα, τάφος

κίντσε: (κινώ) κίνησε, ξεκίνησε

κιοτής: δειλός 

κιπρί: κουδούνι γαλβανιζέ, είδος καμπανάκι, το έβαζαν στα γίδια για να ξεχωρίζει από το κουδούνισμα των προβάτων 

κλάπες: στρογγυλά ξύλιναμε δέρμα που τα φορούσαν κάτω στα πόδια ή για βάδισμα στα χιόνια 

κλέτσκες: βελόνες που πλέκουν

κοσιέρα: μεγάλο καλάθι

κολιάστρα:

κόλιντα: κάλαντα, καρναβάλια 

κοπανέτσα: το βρέφος τυλιγμένο στα ρούχα
κορδέλια: παπούτσια

κόσα: πλεξούδα μαλλιών

κότσκα: κλωσσαριά

κουμάσι: κοτέτσι

κουναριά: κούνια

κούρβα: γυναίκα κακιά

κουριμάδα: χήρα που δεν στέκει καλά
κουρκούτι: αλεύρι με νερό, όχι πηχτό
κουντούσια: είδος παλτού χωρίς μανίκια. Το φορούσαν κάτω από την φλοκάτα (είδος φορέματος)

κόφα: ξύλινο παγούρι στους γάμους για κρασί

κόχη: γωνιά μπροστά στο τζάκι

κριάσι: κρέας

κούτρα: κεφάλι, μυαλό

Ο Γάμος στη Λάγκα (Α΄μέρος)

Ο γάμος στο χωριό αποτελούσε το μεγαλύτερο κοσμικό γεγονός και γινόταν με εντυπωσιακό τρόπο και ως προς τη διαδικασία και ως προς τη συμμετοχή του κόσμου.



Ο κουμπάρος, ο ''νούνος'' είχε το γενικό πρόσταγμα.

Ήταν το πρώτο πρόσωπο της μέρας, που φρόντιζε για όλα τα σχετικά με τον γάμο, ώστε να μείνουν όλοι όσοι συμμετείχαν ευχαριστημένοι.



Ο κουμπάρος θα στεφανώσει το νέο ζευγάρι, αυτός θα βαφτίσει τα παιδιά που θα αποκτήσουν οι νεόνυμφοι και αυτός στη συνέχεια θα τα στεφανώσει.

Έτσι δημιουργείτε ένας ισχυρός δεσμός και αναπτύσσονται σχέσεις σεβασμού και εκτιμήσεως.



Ο πατέρας του γαμπρού πολύ καιρό πριν διάλεγε τα καλύτερα σφαχτά, σφαχτάρια όπως τα έλεγαν, αρνιά, γίδια ή και νεογέννητα μοσχάρια.

Το ίδιο έκανε και για τι σιτάρι.



Επίσης άτομα απαραίτητα για τη διαδικασία του γάμου είναι οι ΄΄μπράτιμοι΄΄. Είναι νυπεύθυνοι για όλους, βοηθούν στα πάντα και φροντίζουν να  μην υπάρχει καμμία δυσαρέσκεια. Οι μπράτιμοι είναι δύο φίλοι του γαμπρού που επιστατούν σε όλα και συνοδεύουν το ζευγάρι στην εκκλησία για τη στέψη.



Τρία άτομα θα αναλάβουν τα σφάγια. Θα τα σφάξουν, θα τα πλύνουν καλά, θα τα τεμαχίσουν σε μερίδες και θα τα παραδώσουν για μαγείρεμα.



Μια γυναίκα θα αναλάβει το μαγείρεμα, φυσικά με άλλες βοηθούς. Μέσα στο χωριό θεωρείται ειδική  στη δουλεία αυτή και την εμπιστεύονται απόλυτα, ενώ εκείνη καμαρώνει και καυχιέται γι αυτό το πόστο.



Στο μαγείρεμα θα βοηθήσουν και τρεις άντρες, που οι ίδιοι θα κάνουν και το σερβίρισμα.

Τρία άτομα με τα άλογά τους θα γυρίζουν ως ΄΄αγγελιοφόροι΄΄ να διαλαλήσουν το γεγονός, να καλέσουν τον κόσμο.Τα άλογά τους θα είναι με σέλες και στολισμένα με κάποιες βελέντζες  και λουλούδια. Ο κάθε καβαλάρης θα έχει από δύο τσότρες γεμάτες κρασί. Τσότρες είναι ένα είδος ξύλινο με λουριά, που τις κρεμούν στο σαμάρι του αλόγου. Η χωριτικότητά του είναι περίπου δυο οκάδες.



Πέντε - έξι γυναίκες φροντίζουν να ζυμώσουν τα ψωμιά για όλα τα γεύματα και τις κουλούρες του ΄΄ρεβιθένιου΄΄.

Τέσσερα παιδιά που να έχουν μάνα και πατέρα θα πάνε να φέρουν το νερό. Από αυτά, τα δύο για τον γαμπρό και τα άλλα δύο για τη νύφη.



Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του γάμου είναι η μουσική, που είναι ολόκληρη ορχήστρα με κλαρίνο, βιολί,νταούλι, κορνέτα. Πρέπει να γνωρίζουν καλά δημοτικά τραγούδια και προπάντων Ηπειρώτικα.



Η νύφη έχει φιλενάδες για να τη στολίσουν. Και στο σπίτι της νύφης γίνεται σύναξη και γλέντι.Αυτό γίνεται το Σάββατο. Κι εκεί γίνεται το ίδιο, .αντρες για το κουμάντο. τραπέζι και όργανα μουσικής.



Αν η νύφη είναι από άλλο χωριό, τότε ετοιμάζουν όλα τα άλογα και τα μουλάρια του χωριού, στοίζουν τα σαμάρια με κόκκινες βελέντζες και λουλούδια.

Στα σπίτια γίνεται συναγερμός για να καθαρίσουν τοιχους, πατώματα, ταβάνια, να ασβεστώσουν τους καλούς οντάδες, τα χαμηλά δωμάτια, τα ασπρίζουν, τα περνούν ΄΄το ζωνάρι του τοίχου΄΄ με κόκκινο χρώμα. Η αυλή, ο δρόμος όλα είναι πεντακάθαρα. Στις δουλειές αυτές, που είναι τόσες πολλές, βοηθούν όλοι οι κάτοικοι του χωριού ενωμένοι και αγαπημένοι.



Τη Δευτέρα το απόγευμα πριν του γάμου, τα δύο παιδιά παίρνουν δύο παγούρια με ρακί, τσίπουρο και γυρίζουν σ' όλα τα σπίτια του χωριού για να τους καλέσουν.Μπαίνουν σε κάθε σπίτι, κερνούν τσίπουρο και τους λένε ότι είναι καλεσμένοι στον γάμο, ΄΄στη χαρά΄΄. Γυρίζουν όλο το χωριό και όταν τελειώσουν πηγαίνουν στο σπίτι του γαμπρού.



Το ίδιο γίνεται και από τη πλευρά της νύφης. Δυό άλλα παιδιά γυρίζουν το χωριό.



Την Πέμπτη το βραδάκι θα παν τα δυό παιδιά με τα γκιούμια, να πάρουν νερό από τη βρύση του χωριού για να ετοιμάσουν τα ΄΄ζυμάρια΄΄, ψωμιά και κουλούρες.

Ετοιμάζονται τα παιδιά με τα γκιούμια, μια παρέα 8-10 άτομα και τα όργανα. Το σύνθημα της εκκίνησης γίνεται με ένα πυροβολισμό. Ο μπράτιμος ειδοποιεί ότι όλα είναι έτοιμα και ότι μπορούν να αναχωρήσουν.



 Μόλις ξεκινήσουν για τη βρύση, αρχίζουν και τα τραγούδια:

Κίνησα το δρόμο δρόμο, το στενό το μονοπάτι,

βρίσκω μια μηλιά στο δρόμο με τα μήλα φορτωμένη.

Έσκυψα να πάρω ένα κι η μηλιά αντιλογιέται.

Μην το πάρεις μην τ΄αφήσεις......

Το τραγουδούν σιγά-σιγά και η μουσική παίζει πολύ απαλά με τον ήχο που τραγουδούσε η παρέα. Πηγαίνουν στη βρύση, παίρνουν το νερό και τραγουδώντας το φέρνουν στο σπίτι.

Οι γυναίκες το περιμένουν για να πιάσουν τα ΄΄προζύμια΄΄.  Ετοιμάζουν τα ζυμάρια, για δυό τρείς φουρνιές ψωμιά, ΄΄καρβέλια΄΄ για όλα τα τραπέζια.



Είναι καλεσμένο όλο το χωριό και όλα τα χωριά, όπου υπάρχουν φίλοι  και γνωστοί. Όλοι αυτοί θα καθίσουν στο τραπέζι.



Εκτός από το ψωμί ετοιμάζουν και τη μαγιά για το ΄΄ρεβυθένιο΄΄, για τις κουλούρες.



Αυτές είναι, μία για τον κουμπάρο, μία για το σπίτι, μία θα σπάσουν στο αλώνι όταν βγούν μετά τα στέφανα,΄΄στο πηγάδι΄΄ όπως λένε το μεγάλο χορό της νύφης και θα τη μοιράσουν σ΄ 'όλο τον κόσμο.  Θα κάνουν και μια κουλούρα για τη νύφη.

Όταν ετοιμάσουν τη ζύμη για τις κουλούρες, μια μεγάλη θα τη φτιάξουν σ΄ένα ταψίν την κουλούρα της νύφης. 

Η ζυμώτρια θα βάλει το ταψί στο κεφάλι της και όλες οι γυναίκες μαζί κύκλο θα χορεύουν και η μουσική θα παίζει το τραγούδι:

Κύριεμ΄ και ποιός του κάνει

του νιόγαμπρου τη χάρη

με μούστον με σταφύλι

με την καρδιά στα χείλη

Στον κύκλο αυτό του χορού προσέρχεται και η μάνα του γαμπρού χαρούμενη.



Τότε, κατεβάζουν την κουλούρα στο τραπέζι που είναι στο κέντρο. Η μάνα του γαμπρού βάζει κέρματα και απευθύνει ευχές σε όλες τις γυναίκες. Όταν είναι έτοιμες οι κουλούρες τις ψήνουν στον φούρνο. Οι φολυρνοι είναι συνεχώς αναμμένοι και έτοιμοι για ψήσιμο.

'Οταν ξεφουρνίζουν, όλη η γειτονιά μοσχοβολάει. Τα κρέατα τα βάζουν το Σάββατο για να τα μαγειρέψουν φρεσκοκομμένα, καθαρά, με βούτυρο φρέσκο.



Τα κρασιά είναι έτοιμα στα τουλούμια - που γίνονται από δέρμα.



Στον κουμπάρο δεν παν τα παιδιά να τον προσκαλέσουν. Εκεί πηγαίνουν πιο επίσημα, οι δυό μπράτιμοι με 6-8 άτομα, με τσότρες κρασί, με τα όργανα, μια γυναίκα που βαστάει την κουλούρα, όπου κάθονται μια ώρα περίπου. Μετά γυρίζουν στο σπίτι του γαμπρού.

Εκεί ετοιμάζουν το ΄΄μπαϊράκι΄΄ τη σημαία με τον σταυρό, το περνάν στο κοντάρι



Έχει και συνέχεια......



Από το βιβλίο του Παν. Αθ. Ριζόπουλου ''Οι Ρίζες μας΄΄

 Επιστ. επίβλεψη: Ν. Δασκαλάκης



Διαβάστε το β΄ μέρος εδώ

Ελένη Βασιλειάδη - Παπαγιάννη: ''Γυναίκα: κόρη, σύζυγος, μάνα...''

8 Μαρτίου Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας

γυναικα,κόρη,συζυγος,μάνα..

γυναίκα της Ελλάδας, της Ευρώπης,του κόσμου..

Η Ημέρα μνήμης αγώνων των γυναικείων κινημάτων,καταξίωσης και ανάδειξης του κοινωνικού φύλου των γυναικών και αφετρία νέων στόχων σε πολιτικό, κοινωνικό, ανθρωπιστικό και ατομικό επίπεδο για την ουσιαστική κατοχύρωση της ισότητας των δύο φύλων σε όλες τις εκφράσεις της ζωής και κυρίως της μη- βίας,για ένα πολιτισμό Ειρήνης και πραγματικής Ευημερίας για όλους αναιξερέτως.

Η συνήθεια των αιώνων ήθελε την γυναίκα μακριά από τους δημόσιους θεσμούς.

Οι γυναίκες σήμερα συμμετέχουν σε όλες τις μορφές κοινωνικής δραστηριότητας παρόλο που επιβαρύνεται με επιπλέον ρόλους που αφορούν είτε παραδοσιακές υποχρεώσεις οικογένεια,ανατροφή παιδιών κ.λ.π. είτε με σύχρονες όπως είναι η εργασία,η ενασχόληση με κοινωνικές,επιστημονικές και πολιτικές δραστηριότητες.


Απαραίτητη προυπόθεση για πραγματική ισότητα είναι η προθυμία για αλληλοβοήθεια και αλληλοσυμπλήρωση στους ρόλους που ο καθένας έχει αναλάβει με πνεύμα συνεργασίας και αμοιβαιότητας.


Εμείς οι γυναίκες με την ιδιαίτερη ευθύνη που μας χαρακτηρίζει γιατί φέρνουμε τη ζωή στον κόσμο ,συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε δυναμικά για όσα δικαιούμαστε με κοινή δράση και αξιοκρατική συμμετοχή σε όλους τους τομείς έτσι ώστε να υλοποιηθούν οι στόχοι μας για κοινωνικά δίκαιο και ανθρώπινο κόσμο.


ΕΛΕΝΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ-ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΗΜΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΠΡΩΗΝ ΑΝΤΙΝΟΜΑΡΧΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

www.tsardaki.gr

Λαγκιώτικο Γλωσσάρι (Β, Γ, Δ, Ε)

Β 

βαενάς: βαρελάς

 βαένι: βαρέλι 

βάισε: (βαΐζω) έγειρε

βακούφκο: εκκλησιαστικό 

βάλτωσε: βούλιαξε 

βάρσα: (βαρώ, βαραίνω) χτύπησα 

βάσταξε: (βαστάζω) κράτησε 

βάτρα: η πλάκα στη φωτιά, κάτω στο τζάκι 

βήκε: βγήκε 

βιρβιρίσκε: κατατρόμαξε 

βολές: φορές 

βόμπιρας: διαβολάκι, ζωηρός 

βουρλαθείς: τρελλαθείς 

βουρλός: τρελλός

Γ 

γαλομέτρημα: μέτρημα του γάλακτος (στη στάνη) 

γελαδαριά: σταύλος περιφραγμένος για ζώα (βόδια, αγελάδια, μοσχάρια) 

γεμίσια: δέντρα, φυτώρια, καρποφόρα δέντρα 

γερός: δυνατός, υγιής 

γιαμάκι: κύπελλο, μεταλλικό ποτήρι
γιαπράκια: σαρμάδες, λαχανοντομάδες 

γιέρεψε: γιατρεύτηκε 

γιουρκό: ψύξη, αλλά και δυνατός πονόδοντος 

γενατζής: (γινάτι) πεισματάρης 

γκάζι: πετρέλαιο 

γκάλιωσε: γούρλωσε 

γκίζα: ούρδα, μυζήθρα 

γκιζερνά: γυρίζει εδώ κι εκεί 

γκίργκαλος: λάρυγγας 

γκιρλωμένος: πνιγμένος (στο λαρύγγι) 

γκισέμ: πρώτος τράγος, αρχηγός του κοπαδιού 

γκλίτζαβι: γλύτσα 

γκλάγκος: γωνιά στο τζάκι 

γκόλιος: γυμνός 

γκόρες: γέρικος 

γκορτσιά: αχλαδιά 

γκουλιαμπέρης: βρωμιάρης
γκουντρουβέλι: παχουλό (αρνάκι, γουρουνάκι κλπ) 

γκουντζιούνι: γουρουνόπουλο 

γκουτσιούπι: κοντόχοντρο ξύλο, το ξύλο με ρόζο 

γκούσια: βρογχοκύλη 

γκριματσιές: ορεκτικά 

γκριντιά: δοκάρι 

γουρνίσιο: χοιρινό 

γούρνα: λακούβα 

γουρουνάς: βοσκός γουρουνιών
γραμματιζούμενος: μορφωμένος

Δ

 δαδί: καρδιά του πεύκου για φωτισμό 

δέξιος: δεξιός 

δερβίσης: λεβέντης, παλληκάρι
διακονιάρης: ζητιάνος 

δοξάτο: σάλα προς το μπαλκόνι 

δόσιο: κόλλυβο

Ε 

εδώ ήντος: εδώ είναι 

έδωκε: έδωσε 

έκα: περίμενε 

έκοφτε: έκοβε 

εξόν: εκτός 

έσκουξε: φώναξε δυνατά 

έφεξε: ξημέρωσε

Από το βιβλίο του Παν. Αθ. Ριζόπουλου ''Οι Ρίζες μας΄΄
Επιστ. επίβλεψη: Ν. Δασκαλάκης

Λαγκιώτικο Γλωσσάρι (A)

αγγειό: σκεύος κουζίνας

αγγούσα: βάσανα

αγιάζι: χαραυγή, βροχούλα

αγκαστρωμένη: έγγυος

αγλί: αλίμονο

αγρικώ: καταλαβαίνω (άγριξε, κατάλαβε, έβαλε μυαλό)

ακούμψε: ακούμπησε

άκσες: άκουσες (ακούω)

αλάργα: μακριά

αλισβερίσι: συναλλαγή

αμπαρώνω: κλειδώνω (αμπάρα-το ξύλο που ασφσαλίζει την εξώπορτα)

αμπόχνω: σπρώχνω

άμπουρας: ατμός

άναργος: αργός, σιγανός

ανασκερώ: καθαρίζω

ανατσιριάζω: ανατριχιάζω

ανέσωτο: ανίκανο

άνξα: άνοιξα, ανοίγω

αντάμα: μαζί

ανταμώνω: συναντώ

αντάρα: ομίχλη

αντιριέμαι: διστάζω

ανυπρόκοπος: αυτός που δεν κάνει προκοπή, δεν προοδεύει

αξίκικο: έλλειμα

άξιος: δυνατός, ικανός

απικάζω: καταλαβαίνω

απόλκε: τελείωσε, σχόλασε (απολύω)

απιοκρίθηκα: απάντησα

απόμκα: έμεινα (απομένω)

απόπατος: αποχωρητήριο

απορρίχνω: αποβάλλω, γεννώ νεκρό

αποσταμένος: κουρασμένος (αποσταίνω)

απόστασα: κουράστηκα

απόσχτσε: γέννησε (αποχτώ)

αράδα: σειρά

αραλίκι: αράζω, αδιαφορία,έλλειψη άγνοιας,ξεκούραση

αραμπάς: άμαξα, κάρο

αρματώνομαι: στολίζομαι (άρματα)

αρνοκόκι: αρνόματο, αρνόμαλο

αρτίθηκε: παραβίασε τη νηστεία (αρταίνομαι)

ασκέρι: ομάδα στρατού

αστοχώ: ξεχνώ (αστόισε=ξέχασε)

ατζαμής: αμάθευτος, αδέξιος

ατζίδας: έξυπνος

άτιχα: τάση για εμετό

αυγατάω: αυξάνω, μεγαλώνω

άφκα: άφησα

αφουγκράζομαι: κρυφακούω

αχαΐρευτος: άχρηστος, ανυπρόκοπος

αχάλαγος: καταραμένος

αχαμνός: ο όχι καλός, ο κακός

αχαμπέρωτος: (αστ+χαμπέρι) χοντροκέφαλος,ανυποψίαστος

άχαρα: άσχημα

αχμάκης: παλαβός, ελαφρόμυαλος

άχυρο: το υπόλλειμα του σταχυού ή της βρίζας μετά το αλώνισμα

αψύς: απότομος

αψυχώ: λυπάμαι



Από το βιβλίο του Παν. Αθ. Ριζόπουλου ''Οι Ρίζες μας΄΄

Επιστ. επίβλεψη: Ν. Δασκαλάκης